Hela anghyfreithlon

Mae hela yn cynnwys cwrso, dal neu ladd unrhyw aderyn neu anifail.

Nid pob math o hela sy’n anghyfreithlon, ond mae yna lawer o ddeddfau a chyfyngiadau cyfreithiol sy'n helpu i ddiogelu bywyd gwyllt. Gall hela anghyfreithlon gynnwys hela y tu allan i dymor agored, defnyddio maglau neu arfau sy'n achosi dioddefaint diangen, neu hela heb drwydded arbennig.

Nid hela yn unig sy’n drosedd anghyfreithlon.  Rydych chi’n torri'r gyfraith hefyd os byddwch chi:

• yn helpu mewn helfa anghyfreithlon, fel caniatáu i helwyr ddefnyddio'ch tir neu ddarparu cŵn iddyn nhw
• yn gwylio neu’n bresennol mewn helfa anghyfreithlon

Gall fod yn anodd gwybod pryd mae hela yn anghyfreithlon. Mae gan wahanol anifeiliaid ac adar gyfreithiau gwahanol i'w hamddiffyn. Os ydych chi'n bwriadu mynd i hela, mae'n bwysig eich bod chi'n gwybod beth cewch chi a beth na chewch chi ei wneud.

Adar gwyllt

Mae hela adar gwyllt yn cynnwys:

• saethu
• maglu
• gwenwyno
• lladd trwy unrhyw fodd arall

Mae'n anghyfreithlon hela aderyn gwyllt os:

• nad yw'n dymor ar gyfer eu hela nhw
• nad oes ganddyn nhw dymor hela
• ydych chi’n hela ar dir rhywun arall heb ei ganiatâd
• ydych chi’n defnyddio arfau tanio heb drwydded

Adar hela

Mae adar hela yn cynnwys ffesantod, petris a grugieir, fel maen nhw wedi’u diffinio gan Ddeddf Bywyd Gwyllt a Chefn Gwlad 1981. Ymdrinnir â hela adar hela gan Ddeddf Hela 1831.

Mae gan adar hela eu tymor agored eu hunain.

Mae’n anghyfreithlon:

• hela adar hela y tu allan i'w tymor agored
• hela ar dir heb ganiatâd ysgrifenedig y tirfeddiannwr
• hela ar ddydd Sul, Dydd Nadolig, neu liw nos
• defnyddio arfau tanio heb drwydded

Ceirw

Mae ceirw yn rhywogaeth warchodedig, yn unol â Deddf Ceirw 1991.

Mae'n anghyfreithlon:

• hela ceirw ar dir heb ganiatâd y tirfeddiannwr
• mynd â charcasau ceirw o dir heb ganiatâd y tirfeddiannwr
• hela ceirw â gwaywffyn, saethau neu’r tebyg, boed yn cael eu defnyddio fel arfau eu hunain ynteu mewn arf tanio
• hela ceirw gan ddefnyddio gwenwyn, deunydd llacio cyhyrau neu gyffuriau sy'n eu gwneud yn gysglyd neu’n ddryslyd
• hela ceirw gan ddefnyddio bwledi neu getris sy'n cynnwys cyffuriau syfrdanu, gwenwyn a deunydd llacio cyhyrau
• defnyddio trapiau, maglau neu abwyd wedi'i wenwyno
• hela ceirw gwyllt yn ystod eu tymor caeedig neu liw nos, oni bai bod gennych drwydded i wneud hynny, neu fod y ceirw yn niweidio'ch tir (gall tirfeddiannwr awdurdodi rhywun i ladd y ceirw pan fydd tir y tirfeddiannwr yn cael ei ddifrodi)
• dal ceirw ar gyfer gwyddoniaeth, addysg neu i’w hadleoli heb drwydded arbennig

Nid yw ceirw Muntjac yn cael eu diogelu gan dymor agored, a hynny am fod ceirw Muntjac yn bridio drwy'r flwyddyn.

Llwynogod / Cadnoaid

Mae hela llwynogod yn anghyfreithlon ond mae rhai eithriadau.

Mae’n anghyfreithlon hela llwynogod gan ddefnyddio:

• cŵn gyda rhai eithriadau (gweler ‘Hela gyda chŵn’ ar Mathau o hela anghyfreithlon)
• trapiau a maglau anghyfreithlon (gweler ‘defnyddio trapiau a maglau’ ar Mathau o hela anghyfreithlon)
• gwenwynau

Mae ‘hela llwybrau’ a ‘hela abwyd’, lle mae cŵn yn dilyn naill ai arogl anifeiliaid neu arogl artiffisial, yn gyfreithlon. Helfeydd yw’r rhain sydd wedi’u cynllunio i efelychu hela llwynogod heb fod llwynogod yn rhan o’r digwyddiad o gwbl. Fodd bynnag, mae’n dal rhaid i’r gweithgareddau hyn ddigwydd mewn lleoliadau lle caniateir i’r bobl neu’r anifeiliaid dan sylw fynd ac nad ydynt yn tresmasu.

Mae yna eithriadau o dan Ddeddf Hela 2004 sy’n caniatáu i lwynogod gael eu saethu’n ‘ddynol’ a’u lladd. Mewn achosion o’r fath, gall ci neu gŵn, yn dibynnu ar yr amgylchiadau, gael eu defnyddio’n gyfreithiol i ‘fflysio’ llwynog o’r gorchudd fel y gellir ei saethu.

Ysgyfarnogod a chwningod

Mae hela ysgyfarnogod a chwningod yn anghyfreithlon:

• os ydych yn defnyddio cŵn, oni bai fod hyn o fewn yr eithriadau cyffredinol ar gyfer hela gyda chŵn (gweler ‘Hela gyda chŵn’ ar Mathau o hela anghyfreithlon)
• os nad chi yw perchennog y tir
• os nad oes gennych ganiatâd perthnasol gan berchennog y tir
• os yw allan o dymor, ac rydych yn hela ar rostiroedd neu dir agored

Gallwch saethu ysgyfarnogod a chwningod ar eich tir eich hun yn y rhan fwyaf o achosion, os oes gennych y drwydded arf tanio gywir. Gweler ‘Hela gydag arfau tanio’ ar y dudalen Mathau o hela anghyfreithlon am ragor o wybodaeth.

Digwyddiadau hela ysgyfarnogod

Mae hela gyda chŵn fel rhan o ddigwyddiad hela ysgyfarnogod, lle mae cŵn yn cael eu hasesu ar eu sgiliau hela ysgyfarnogod byw, yn anghyfreithlon. Lle mae cŵn yn gysylltiedig, mae hefyd yn anghyfreithlon i wneud y canlynol:

• mynychu digwyddiad hela ysgyfarnogod
• helpu gyda digwyddiad hela ysgyfarnogod
• caniatáu i’ch tir gael ei ddefnyddio ar gyfer digwyddiad hela ysgyfarnogod
• tresmasu ar dir gyda’r offer neu’r bwriad i chwilio am ysgyfarnogod a’u hymlid

Rhywogaethau eraill sydd wedi'u gwarchod

Oni bai bod gennych chi esemptiadau arbennig, mae'n anghyfreithlon hela, dal a lladd unrhyw un neu ragor o'r canlynol:

• moch daear
• ystlumod
• gwiwerod coch
• dyfrgwn
• cathod gwyllt
• pathewod
• llygod y dŵr
• afancod
• llamhidyddion
• dolffiniaid
• morfilod