Uchel ond yn isel: Taclo cyffuriau yn Ne Cymru

Ymunais â'r fyddin yn 16 oed.  Roedd fy mam yn magu ei phlant ar ei phen ei hun, felly penderfynais ymuno â'r fyddin i ennill rhywfaint o arian i'w anfon adref at fy mam.

Yn ystod un o fy nheithiau dyletswydd olaf yng Ngogledd Iwerddon, tra oeddwn ar batrôl, cefais fy rhoi mewn car ac, i bob pwrpas, fy smyglo oddi ar y stryd. Ni chefais wybod beth oedd yn digwydd ond cefais fy nghludo'n ôl adref mewn awyren, ac roeddwn i gyda fy mab lai na phedair awr ar ôl bod ar batrôl. Roeddem ni'n poeni ei fod yn marw – roedd ganddo septisemia. Roedd yn brofiad mor drawmatig. Goroesodd fy mab, diolch byth, ond roedd hyn yn drobwynt i mi.

Ac yna cynigiodd rhywun sbîd i mi, a doedd dim troi'n ôl wedyn. Cymerais rywfaint bob dydd. O fewn cyfnod byr, roeddwn i wedi gadael y fyddin ac roedd fy ngwraig wedi fy ngadael. Doeddwn i ddim yn gwybod sut i ymdopi.

Rwy'n cofio edrych i lawr ar bobl a oedd yn cymryd crac cocên – ond wedyn llithrais innau i lawr hefyd.

Rwy'n cofio un Noswyl Nadolig. Roeddwn i mewn ystafell gyda matres yn y gornel. Doeddwn i ddim yn gallu fforddio trydan, felly roedd gen i gannwyll a bocs bach o Quality Street. Doedd neb arall am fod gyda fi. Dywedais wrthyf fi fy hun, ‘Mae'n rhaid i mi wneud rhywbeth’. Doeddwn i ddim yn fi fy hun, ac nid dyna sut roeddwn i am fod – roedd yn rhaid i mi newid.

Penderfynais symud o Abertawe i Lundain, a phan oeddwn i yno cofrestrais ag Alcoholics Anonymous a Narcotics Anonymous. Gwnes ymdrech wirioneddol – i'r fath raddau y byddwn i'n cerdded i gyfarfod 15 milltir i ffwrdd pe na bai gen i arian. Dechreuais wneud rhywfaint o gynnydd. Dechreuais wella. Cyrhaeddais garreg filltir wyth mis heb gyffuriau, wedyn blwyddyn, cyn symud yn ôl i Abertawe. Ers hynny, rwyf wedi llwyddo i ddringo'r ysgol yrfa i ble rwyf fi heddiw, gyda chyfrifoldeb rheolwr yn fy niwydiant.

Chefais i erioed fy magu o gwmpas cyffuriau a doeddwn i erioed wedi'u cymryd nes oeddwn yn fy 20au. O'r tro cyntaf i mi gymryd cyffuriau tan yr eiliad y rhoddais i'r gorau iddi, roeddwn yn gwybod bod yr hyn roeddwn i'n ei wneud yn anghywir. Doedd yr holl beth ddim yn cyd-fynd â fy ‘naratif’ fy hun. Cyrhaeddais bwynt mor isel ar un adeg fel y gofynnais i rywun dorri fy mraich er mwyn i mi allu gwneud hawliad anaf personol. Ar y pryd, doedd y boen ddim yn fy mhoeni – dim ond cael arian oedd yn bwysig i mi.

Wrth gwrs, doeddwn i ddim yn llwyddiannus. Nid dyna sut mae'r pethau hyn yn gweithio. Dyna wallgofrwydd y byd camddefnyddio sylweddau, troseddu a thrais roeddwn i'n byw ynddo. Roeddwn i'n gwybod nad oeddwn i am fod yn rhan o'r byd hwnnw mwyach. Sylweddolais fod rhaid i mi wneud iawn am lawer o ddifrod a chymodi â phobl. Roeddwn i'n gwybod y byddwn i'n gwneud hynny ryw ddydd – ond doeddwn i ddim yn gwybod pryd. Ond dydw i ddim wedi cymryd cyffuriau ers 18 mlynedd bellach.

Mae'n fyd trist, unig a pheryglus. Es i i lawer iawn o leoedd tywyll. Ond rwyf wedi cefnu ar yr unigrwydd ac wedi troi'n ôl at fy nheulu, mynd ar wyliau a threulio amser gyda'r plant. Rwy'n teimlo fel pe bai gen i fanc – nid yn llawn arian, ond y pethau sy'n bwysig i mi. Mae llawer wedi cael ei fuddsoddi yn fy adferiad. Mae gen i gyfrifoldebau – o'r blaen, fyddwn i ddim wedi gallu cadw fy hun ar y llwybr cywir, hyd yn oed.

Mae fy neges i unrhyw un arall sy'n mynd drwy'r hyn rwyf fi wedi bod drwyddo yn gymharol syml: mae yna ateb bob amser, a'r hyn sy'n bwysig yw sut i gyrraedd yno. Does mo'r fath beth â man di-droi'n-ôl. Efallai y bydd rhai sefyllfaoedd yn anoddach nag eraill, ond mae yna ffordd yn ôl bob amser.

Treuliwch amser gyda'r bobl hynny sy'n gallu eich cefnogi a'ch amddiffyn. Rhaid cynnal gobaith, a pheidio â rhoi'r ffidil yn y to.

- Steve (nid ei enw go iawn), sydd yn ei 50au, o Dde Cymru

Mae cyffuriau yn effeithio ar bawb, p'un a ydych yn eu defnyddio ai peidio. Ond faint wyddoch chi am gyffuriau, y peryglon, a'r hyn a wneir gan Heddlu De Cymru a'i bartneriaid i ddelio â'r broblem?

Dysgwch fwy gyda'n ffeithiau #UchelOndYnIsel 👇

• Mae gweithio mewn partneriaeth yn hollbwysig er mwyn lleihau niwed i ddefnyddwyr cyffuriau drwy ddarparu triniaethau a chymorth, a lleihau'r risg o fwy o droseddu sy’n gysylltiedig â chamddefnyddio sylweddau.
  Comisiynwyd prosiect Dyfodol ar y cyd gan Comisiynydd Yr Heddlu a Throseddu De Cymru a HMPPS Cymru.
• Yn ystod 2020-2021 gwnaed 13,533 o gysylltiadau â Dyfodol yn nalfa Heddlu De Cymru. O'r rheini, gwnaeth 8,627 o bobl ddewis defnyddio'r gwasanaeth o'u gwirfodd.
• Ni allwch fod yn siŵr beth sydd yn y cyffuriau rydych yn eu cymryd, na pha effaith y byddant yn ei chael ar eich corff. Ond, wyddech chi fod modd anfon eich cyffuriau i gael eu profi gan y prosiect lleihau niwed WEDINOS?
• Dim ond 45% o'r tabledi a brynwyd fel Diazepam / Valium oedd yn cynnwys Diazepam / Valium yn ôl profion a wnaed gan WEDINOS yn 2020/21.Roedd llai na hanner o'r tabledi a brynwyd fel Xanax yn cynnwys Xanax.
• Cofrestrwyd 4,561 o farwolaethau mewn cysylltiad â gwenwyn cyffuriau yng Nghymru a Lloegr yn 2020; sef 3.8% yn uwch na'r nifer a gofrestrwyd yn 2019 (ffigurau @ONS). Roedd dwy o bob tair o'r marwolaethau hynny yn ymwneud â chamddefnyddio cyffuriau.
• Roedd tua hanner yr holl farwolaethau drwy wenwyn cyffuriau a gofrestrwyd yn 2020 yn gysylltiedig ag opiadau (49.6%; 2,263); roedd 777 yn gysylltiedig â chocên, sef 9.7% yn fwy nag yn 2019, a mwy na 5 gwaith y nifer a gofnodwyd ddegawd yn ôl (144 yn 2010).
• Cynyddodd nifer y marwolaethau o ganlyniad i gocên am y nawfed flwyddyn yn olynol yn 2020, sef 777 o farwolaethau. Roedd bron 80% o'r bobl a fu farw yn ddynion. (ONS).
• Mae cocên yn gyffur Dosbarth A. Gall y gosb am feddu ar gocên fod hyd at saith mlynedd yn y carchar a/neu ddirwy ddiderfyn.
• Gallwch gael eich carcharu am oes am gyflenwi cocên.
• Cyfeirir at sylweddau seicoweithredol fel Cyffuriau Cyfreithlon yn aml, sy'n anghywir. Ers 2016, mae'n drosedd cynhyrchu neu gyflenwi unrhyw sylwedd sy'n gallu cael effaith seicoweithredol gyda'r bwriad y bydd pobl yn ei ddefnyddio. Y gosb fwyaf am y drosedd hon yw saith mlynedd yn y carchar.
• Mae Tîm Ymgyrch Sceptre wedi mynd â gwerth £2.5m+ o gyffuriau oddi ar strydoedd De Cymru ers mis Ebrill 2021. Mae hyn yn flaenoriaeth o hyd. Y llynedd llwyddodd yr un tîm i atafaelu gwerth £4.47m o gyffuriau.